قرنطینه به سبک قرن 17 - گفتگوی افروز

به گزارش گفتگوی افروز، مطالعات اخیر حاکی از آن است که فرمان شهربندان پاپ آلکساندر هفتم احتمال جان هزاران نفر را نجات داده است.

فابیو کیجی یک روشنفکر، هنردوست و علاقه مند به معماری، و نیز دکتر فلسفه، الهیات و حقوق بود. اما زمانی که پاپ الکساندر هفتم شد، با یک همه گیری روبرو شد که برایش آماده نبود. با این حال، وقتی لحظه تصمیم گیری فرا رسید، رهبر کلیسای کاتولیک تردید نکرد و به محض رسیدن طاعون به رم، قرنطینه ای سفت و سخت وضع کرد.

امروز پژوهشگران بر این باورند که اقدامات او در قرن 17 احتمالا جان هزاران نفر را از طاعون نجات داده است، چون آمار تلفات در شهر رم به طرز قابل توجهی نسبت به دیگر نقاط مصیبت زده کمتر بوده است.

فابیو کیجی سال 1599 به دنیا آمد و سال 1667 درگذشت. نکته بسیار قابل توجه این است که در آن موقع، باکتری عامل طاعون برای بشر ناشناخته بود (الکساندر یرسین تا سال 1894 پیروز به کشف مهمش نشده بود). تنها ایتالیای امروز نبود که از طاعون ضربه خورد: بلکه تخمین زده می گردد که همه گیری در چند موج، تقریبا نیمی از جمعیت اروپا را از میان برد.

طبق مطالعه ای که لوکا توپی، مورخ و استاد دانشگاه ساپینتزای رم انجام داده، از سال 1656 تا 1657 طاعون جان 55 درصد جمعیت ساردینیا، نیمی از جمعیت ناپل و 60 درصد از ساکنان جنوا را گرفت. ولی طبق داده هایی که سال 2017 در یک مجله علمی ایتالیا منتشر شد، تلفات طاعون در رم کمتر از 8 درصد (9500 قربانی از جمعیت 120 هزار نفری) بوده است.

وقتی گزارش های مرگ و میر ناشی از طاعون در پادشاهی ناپل به رم رسید، یک سال از پاپ شدن الکساندر هفتم می گذشت. زمان شیوع طاعون که بین ماه مه 1656 و اوت 1657 رخ داد، پاپ تدابیری را در نظر گرفت که بسیار شبیه محدودیت های امروزی است که برای توقف همه گیری ویروس کرونا وضع شده اند و به آن ها عادت نموده ایم.

پاپ بر ایالات پاپی شامل واتیکان، رم و مناطق اطراف حکمرانی می کرد

پاپ تنها رهبر دینی کاتولیک ها نبود. فراسوی شهر-کشور کوچک واتیکان، او بر ایالات دیگری نیز حکمفرمایی می کرد که در اصطلاح به ایالات پاپی یا ایالات کلیسا معروف بود و شامل رم، نواحی مجاور آن و بخش اعظمی از سرزمینی می شد که امروزه ایتالیای مرکزی است.

همان طور که اوضاع در مناطق مجاور رم وخیم تر می شد، پاپ الکساندر هفتم دستور محدودیت های تدریجی در رم را صادر کرد که خیلی زود به قرنطینه کامل تبدیل شد.

بیستم ماه مه، تمامی مبادلات تجاری با پادشاهی ناپل معلق شد. یک هفته بعد، هیچ مسافری از ناپل اجازه ورود به رم را نداشت. 29 مه، در چیویتاوکیا، شهری داخل ایالات پاپی، یک مورد طاعون را به ثبت رساند و فورا قرنطینه اعمال شد. لوکا توپی، مورخ ایتالیایی می گوید: در روز ها و ماه های بعد از آن، نواحی دیگری نیز در آن قلمرو قرنطینه شدند.

در رم، تقریبا تمامی دروازه های شهر بسته بودند. تنها هشت دروازه باز باقی مانده بود که سربازان بیست وچهار ساعته از آن ها نگهبانی می کردند و یک نجیب زاده و یک کاردینال نیز بر آن ها نظارت داشتند. از آن پس، هر گونه ورود به داخل شهر به یک دلیل موجه احتیاج داشت و ثبت می شد.

روز پانزدهم ژوئن، رم نخستین مورد طاعون خود را ثبت کرد؛ یک سرباز ناپلی که در بیمارستان درگذشت. در واکنش به این واقعه قوانین سختگیرانه تر شد و از بیستم ژوئن، شهروندان ملزم شدند هر بیمار طاعونی را که می شناسند به مقامات اطلاع دهند، سپس یک کشیش هر سه روز یکبار به خانه مربوطه می رفت و بدین صورت نام هر بیماری که عضو کلیسای محله اش بود به طور رسمی ثبت می شد.

تدابیر شهربندان پاپ آلکساندر بی شباهت با تدابیر امروزین نبود

سپس خبر مرگ دیگری رسید؛ یک ماهیگیر اهل تراسته وره در نواحی جنوبی رم. ریلسون آراژو، دانشجوی الهیات در دانشگاه کاتولیک اسقفی سائو پائولو در برزیل می گوید: خویشاوندان قربانی نیز مبتلا شدند و بسیاری از آن ها هم مردند.

اولین اقدام این بود که منطقه کامل بسته گردد. آراژو اضافه می نماید: زمانی که همه گیری شروع شد، پاپ محدودیت های دیگر و دستور رعایت فاصله اجتماعی را نیز اعمال کرد. جلسات، مراسم مذهبی و هر نوع دورهمی را قدغن کرد. ملاقات های دیپلماتیک لغو شد و جاده ها کنترل شدند.

در آن موقع هم جلوی مراسم عظیم در کلیسا ها برای جلوگیری از شیوع بیشتر بیماری گرفته شد

گوستاوو کاتانیا پژوهشگر فلسفه در صومعه سائو بنتوی سائو پائولو می گوید: بازار های خیابانی به طور موقت تعطیل شدند، افراد بی خانمان را از شهر ها بیرون کردند. عبور از رودخانه تیبر در شب هم ممنوع شد.

پاپ همچنین فرمان ممنوعیت روزه داری داد تا مردم خوب غذا بخورند و در زمان بیماری قوی باشند. خروج از خانه هم برای کسی که در خانه اش فرد مبتلایی وجود داشت، ممنوع شد.

آراژو می گوید: نگرانی هایی وجود داشت که خود کشیش ها عامل شیوع بیماری شوند. بنابراین پاپ الکساندر هفتم، کارگروه متشکل از کشیشان و پزشکانش را به دو گروه تقسیم کرد: آن هایی که با بیمار تماس خواهند داشت و آن هایی که تماسی نخواهند داشت (پس سالم باقی می مانند و می توانند از بقیه مراقبت نمایند).

به گفته کاتانیا، چون پزشکان هم می ترسیدند که مبتلا شوند، فرار از رم برایشان منع شد. یک شبکه پشتیبانی برای تامین غذا و تجهیزات برای آن هایی که در قرنطینه بودند، به وجود آمد: کاتانیا می گوید: برای خانواده هایی که نمی توانستند خانه هایشان را ترک نمایند، یاری مالی وجود داشت و برخی از راه پنجره غذا می گرفتند. در اوج همه گیری، قانون شکنان حتی با مجازات مرگ روبه رو می شدند.

ولی با تمام این ها، مانند امروز که گرفتار همه گیری ویروس کرونا هستیم، همه خودخواسته حاضر نبودند شرایط را قبول نمایند.

برخی ها قوانین را مسخره می کردند و حتی اخبار جعلی منتشر می کردند. میرتیچلی مدیروز، پژوهشگر در دانشگاه اسقفی گریگوری در رم، می گوید: پاپ متهم شده بود که برای کسب محبوبیت، همه گیری را از خود درآورده است. بقیه نمی خواستند پاپ قوانین و محدودیت های سختی اعمال کند تا از آشوب مردم جلوگیری گردد.

به گفته مدیروز حتی هواداران نزدیک پاپ هراس داشتند که اگر عمق فاجعه نمایان گردد، منجر به سقوط مالی گردد. آراژو نیز می گوید منکران قرن هفدهم فرق چندانی با انکارنمایندگان امروزی ندارند: تاجرانی بودند که نه تنها به پاپ اصرار می کردند تا محدودیت بیشتری وضع نکند، بلکه روی وقایع سرپوش بگذارد تا ترس و وحشت اشاعه پیدا نکند و داد و ستد ادامه یابد.

ویکتور میسّیاتو، مورخ و استاد کالج پرسبیتری مکنزی در برزیل می گوید همچنین گزارش هایی از یک پزشک وجود دارد که به پخش اخبار جعلی می پرداخت و ادعا می کرد تصمیمات پاپ انگیزه سیاسی دارد. او اضافه می نماید: دکتر به افترا متهم شد و به کار در بیمارستان مخصوص طاعون محکوم شد. ، ولی در کل به نظر می رسد که محدودیت ها حفظ شد و به مهار شیوع طاعون یاری کرد.

پاپ آلکساندر هفتم بر ساخت و ساز های وسیع در واتیکان نظارت داشت و ساختمان هایی که امروز می بینیم محصول دوره اوست

الکساندر هفتم به مناسبت سرانجام شیوع (سال 1657) با گشاده دستی افراطی، عظیمداشتی برپا کرد. او می خواست با سفارش ساخت بنا ها و یادبود های جدید، این سال را به عنوان سمبل تولد دوباره کلیسا معرفی کند. از جمله مهم ترین این بناها، ردیف ستون های سایه گذر باشکوه میدان سن پیترو است که جیان لورنزو برنینی، مجسمه ساز و معمار سبک باروک آن را طراحی نموده است.

مدیروز می گوید: در آن موقع، این راهی برای نشان دادن قدرت و اقتدار یک پاپ بود. بسیاری از یادبود های مهم رم با این ذهنیت بنا شده اند. الکساندر هفتم شیفته هنر و دوست برنینی بود. اوایل دوره پاپ بودنش از طاعون لطمه دید، بنابراین سرمایه گذاری در آثار برجسته، نشانه ای بود برای سرانجام آن دوره تاریک و غم افزا: سری ستون های سایه گذر واقع در میدان سنت پیتر نشانگر آغوش باز کلیساست.

در دوران همه گیری وبا در قرن نوزدهم کلیسای کاتولیک بار دیگر در ایتالیا محدودیت های قرنطینه وضع کرد

ولی این تنها نمونه شهربندانی نیست که کلیسای کاتولیک اعمال نموده است. مدیروز می گوید: نمونه هایی از محدودیت های مشابه در دیگر قلمرو های اسقف نشین ایتالیا مخصوصا در قرن نوزدهم، در دوران همه گیری وبا وجود داشته است.

حتی پیش تر از آن، در قرن شانزدهم، کاردینال کارلو بوررومئو نیز وقتی منطقه میلان با طاعون محاصره شده بود، قرنطینه سختی را اعمال کرد. طبق گفته های مدیروز، حتی مراسم عشاء ربانی نیز با فاصله اجتماعی برقرار شد. مدیروز ادامه می دهد: یک کشیش در گوشه ای از خیابان می ایستاد و مراسم مذهبی را در حالی به جا می آورد که مومنان از پنجره هایشان مراسم را دنبال می کردند.

چهارصد سال پیش علم به اندازه امروز از منزلت بالایی برخوردار نبود. میسّیاتو می گوید: در قرن هفدهم، مطلق گرایی (وقتی یک مقام سلطنتی بر تمامی رعایایش قدرت مطلق دارد) در اروپا رواج داشت و یار همیشگی کلیسا بود. قدرت سیاسی و قدرت مذهبی کاملا در هم تنیده بودند.

میسّیاتو اضافه می نماید: هنوز مانده بود تا انقلاب علمی اتفاق بیفتد. عقیده به مشیت الهی برتر از همه چیز بود، و مرز میان آرامش و هرج و مرج تلقی می شد و تنها راه رستگاری به حساب می آمد. به همین دلیل است که اقدامات الکساندر هفتم بسیار حائز اهمیت است. به قول آراژو: آن ها پیوند میان دین و علم را نشان می دهند؛ یک دین با پا هایی پایدار روی زمین.

منبع: فرادید