یاری کننده ای هست - گفتگوی افروز

به گزارش گفتگوی افروز، با تاریک شدن هوا، جمعیت دامنه می گیرد و به کوچه ها و گوشه کنار میدان سریز می کند، خانواده ها در گروه های کوچک چند نفره، گوشه و کنار میدان ولیعصر(ع) می ایستند؛ همدل هستند اما سعی در حفظ فاصله دارند.

چه کسی آنها را خبر کرده است؟ رسانه ها از برگزاری مراسم رونمایی خبر داده اند اما زحمت اصلی را خود مردم کشیده اند، همدیگر را در فضای مجازی خبر کرده و قرار گذاشته اند. این را می شود از زمزمه هایشان فهمید، از سراغ گرفتن ها و پرس و جو کردن هایشان. همه در میدان بزرگ شهر گرد آمده اند. روی دیوار نگاره بزرگ میدان ولیعصر(عج) تصویری است که پیش از این به مناسبت عید غدیر با شعار عشق علی زینت عالم شده رونمایی شده بود و حالا نوبت به تصویر تازه تری می رسد، تصویری به مناسبت فرا رسیدن ماه محرم؛ محرم سال 1400. تصویر تازه یکی از نقاشی های حسن روح الامین است که با شعار امان نامه روی دیوار می رود و به همراه ذکر توسل و مراسم دمام زنی رونمایی می شود.

از خلوت مرد نقاش

در جمع عاشقان و عزاداران امام حسین(ع) در میدان ولیعصر(عج)، مرد نقاش هم حضور دارد؛ ساکت و آرام و در حاشیه. اولین بار نیست که یکی از نقاشی هایش روی دیوارنگاره میدان به نمایش در می آید. این حتی اولین عاشورایی نیست که اثرش روی تماشایی ترین دیوار شهر به نمایش در می آید. محرم سال گذشته هم اثری از روح الامین با نام در مصاف روی دیوار قرار گرفت. نقاشی سال گذشته تصویری بود از نبرد سلحشورانه حضرت حسین(ع) و برادر وفادارش حضرت ابوالفضل(ع) که با شعار پشت به پشت و صف شکن/ کیست حریف تن به تن رونمایی شده بود.

امسال در آغاز ماه محرم از حسن روح الامین نقاشی امان نامه روی دیوار بزرگ میدان ولیعصر به تماشا گذاشته شده است. موضوع تابلو امان نامه ای است که شمر لعین به حضرت عباس (ع) می دهد و با این پاسخ رو به رو می شود: اِنّی اُحامی اَبَداً عَنْ دینی یعنی هرگز از یاری دینم دست برنخواهم داشت. این جمله حمایتگرانه و برادرانه را در پایین تصویر می شود دید؛ نوشته ای است به خط مسعود نجابتی که او هم در کنار روح الامین سهمی داشته باشد از وسعت پیام دیوارنگاره میدان بزرگ شهر.

مرد نقاش تابلوی امان نامه را مانند بسیاری دیگر از آثارش در ابعاد بزرگ نقاشی کرده است؛ باز هم زاویه و دریچه ای ویژه پیش روی ما قرار داده برای نگاه کردن به تاریخ و احساس حضور در زمان؛ زمان رویدادهای مهم تاریخ زیست و زمانه اهل بیت(ع). او در میدان شهر حضور دارد و با مردم گفت و گو می کند و زیر اثری که خلق کرده عکس می گیرد. آنچه روی دیوار رفته، تصویر بزرگی است از تابلویی که چندی پیش با نگاه به رویداد بزرگ عاشورا نقاشی کرده است.

در شهر چه خبر است

مردم شهر از راه رسیده اند، مراسم شب اول محرم آغاز شده است. به جز مراسم رونمایی برنامه های دیگری برایشان تدارک دیده شده است. حاج مهدی دقیقی و کربلایی مجید خسروآبادی برای عاشقان و عزاداران حسین بن علی(ع) مرثیه می خوانند.

ذکر دعای توسل حال غریبی دارد، آن هم بعد از دلتنگی های دوران کرونا و دوری از برنامه های مذهبی جمعی و بزرگ. زمزمه دعای توسل در میدان بزرگ شهر، زیر آسمان ابری و برگزاری آیینی دمام زنی دست به دست هم می دهند که دل ها به پرواز درآیند و چشم ها به اشک بنشینند.

غربت و دلتنگی در میدان شهر بیداد کرده و فرصتی دست داده که بعد از آن همه دوری و صبوری هراسان از کرونا یک دل سیر با هم بودن و آیین عزاداری به جا آوردن را مزه مزه کنند. حال خراب آدم ها را در سرانجام مراسم و وقت رفتن، فهمید. به سختی دل می کنند و هنوز در گوشه و کنار میدان پرسه می زنند. با دیوارنگاره با مرد نقاش و با همدیگر عکس یادگاری می گیرند، عکس هایی به تاریخ شب اول عاشورای سال 1400 و در کوران مبارزه با کرونا.

هنوز سایه هراس و دلشوره را می توان در حضور مردم احساس کرد و شاهد مراقبت هایشان بود اما گویی دلی از عزای عزاداری درآورده باشند؛ از این حضور رضایت دارند و انگار دل تنگ شان باز شده است. به بهانه های دیگری می اندیشند برای حضور در کنار هم و سوگواری جمعی و همدلانه؛ اخبار را رد و بدل می کنند، درباره مراسم حرف می زنند و امیدوارند باز هم در شب های آینده پا بدهد که زیر آسمان شهر جمع شوند و برای مولایشان اشک بریزند.

یکی از آنها می گوید: سال گذشته در خانه ماندم. بیشتر از خودم نگران خانواده ام بودم اما شکر خدا پدر و مادرم واکسینه شده اند و حالا خیالم کمی راحت تر است. مراسم دمام زنی را دوست داشتم. راستش تا به حال آن را تجربه نکرده بودم. درباره اش شنیده بودم اما اولین بار بود که از نزدیک دمام زنی را می دیدم.

یکی از خانم ها به تابلوی روح الامین نگاه می کند و به بغل دستی اش که شاید خواهر یا رفیقش باشد می گوید: چقدر خوب نقاشی را کشیده. چهره حضرت ابوالفضل دیده نمی شود اما من خشم او را می بینم و فریادی که بر سر شمر می زند را می شنوم. اصلا انگار آنجا حضور دارم.

بغل دستی اش می گوید: من ترس را توی چشم های شمر می بینم. بریم کمی دورتر که بهتر ببینی.

به همراه چند نفر دیگر از میدان کمی فاصله می گیرند که نقاشی روح الامین را دقیق تر تماشا کنند. هنور دارند زمزمه می کنند: کلماتی مثل برادری، مردانگی و... .

دیواری از جنس رسانه

چند سال است که به بهانه های مختلف، دیوارنگاره میدان ولیعصر تغییر می کند. گاهی با مردم شهر سوگوار می شود و گاهی همراه جشن ها و شادی های مردم می شود. این دیوارنگاره حالا دیگر به یک رسانه بصری بزرگ بدل شده است.

در آغاز فقط گاهی تصاویری روی دیوار قرار می گرفت اما حالا گاهی تغییر تصویر روی دیوار با برنامه ها و مراسم آیینی همراه است مثل شب اول ماه محرم که همین دیوار بهانه ای شد برای گرد هم آمدن عزاداران حسینی. بزرگترین دیوار کشور به همت خانه طراحان انقلاب اسلامی، تصاویر زیادی به خود ده است از جشن نیمه شعبان تا جشن آزادی قدس. رویدادهای تاریخی مانند سالروز بازداشت نظامیان آمریکایی در خلیج فارس و مناسبت هایی مانند روز مادر. خانه طراحان به جز دیوارنگاره برنامه های دیگری هم داشته است؛ از جمله پویش استفاده از ماسک در دوره شیوع ویروس کرونا. بعد از همه این تلاش ها و برنامه ریزی ها دیوارنگاره میدان ولیعصر حالا به یک نماد بدل شده، یک نماد پویا و موثر که هر بار حرفی برای گفتن دارد و رویدادی را رقم می زند. این دیوارنگاره به نوعی با سیر تاریخی رویدادهای جامعه همراه می شود و حتما در آینده آلبوم زنده و واقعی رویدادهای مهم جامعه امروز ما به حساب خواهد آمد؛ آلبومی که فقط تصویر به نمایش نمی گذارد؛ حرف دارد، چالش برگزار می کند و اتفاقاتی مؤثر را رقم می زند.

ام البنین دیوسالار - فرهنگ و هنر / روزنامه گفتگوی افروز