مسجد جامع هفت شویه، جاذبه تاریخی شهر خوراسگان اصفهان - گفتگوی افروز

به گزارش گفتگوی افروز، خوراسگان (Khorasgan) یکی از منطقه ها شهر اصفهان است. این منطقه در بخش مرکزی شهرستان اصفهان قرار گرفته است. قبلا این منطقه زیر نظر شهرداری مجزا و خودمختار خوراسگان بوده است؛ ولی این منطقه در تاریخ یکم اردیبهشت سال 1392 به شهر اصفهان پیوست. یکی از دیدنی های بسیار مهم و تاریخی این منطقه مسجد جامع هفت شویه است که در ادامه آن را به شما معرفی می کنیم.

مسجد جامع هفت شویه مربوط به سدهٔ 7 ه .ق است و در شهر اصفهان، روستای هفت شویه واقع شده است. این اثر در تاریخ 15 اسفند 1341 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. در شمال شرقی اصفهان به طرف شهرنایین در روستای هفتشویه بقایای بنای خشتی آجری این مسجد دیده می گردد.

این بنا متعلق به دوره سلجوقی است که بخش عمده آن ویران شده است. گنبد مسجد هفشویه فرو ریخته و دیوارهایش آسیب بسیاری دیده است. مصالح ساختمانی اصلی این بنا خشت خام است، ولی در نمای بیرونی آن آجر نیز به کار رفته است. گچبری هایی روی محراب و ساقه گنبد ناموجود مسجد هنوز باقی است.

مسجد جامع هفتشویه یک مسجد دو ایوانی سلجوقی از نوع کلاسیک است که در قرن پنجم هجری بنیان نهاده شده و بازسازی کلی آن زمانی که رو به خرابی گرفته در ربع اول قرن هشتم هجری شروع شده و به همت شخصی که بیشتر به فکر ظاهر آن بوده تا استحکام آن در شروع نیمه دوم قرن هشتم هجری در ایام سلطنت آل مظفر اتمام یافته است.

مهمترین بخش مسجد جامع هفتشویه محراب آن است که در حدود هفت قرنی از عمر آن میگذرد و بر خلاف بقیه قسمتهای مسجد سالم مانده است. در زمان سلجوقیان هنر گچبری بخصوص هنر گچبری محراب بصورت بسیار عالی اجرا شده است.

مسجد جامع هفت شویه زیباترین و پیچیده ترین گچبری تاریخ اصفهان را دارد. محراب مسجد جامع هفتشویه؛ یکی از زیباترین گچبری های عهد ایلخانی است که به خط ثلث، خطی از بسم الله الرحمن الرحیم و آیه پرمعنای آیه الکرسی را در دل خود به روایت دارد. تنها محرابی منقش به تزیینات گل و بوته که عاشقانه در آغوش یکدیگر، گلستانی ایستاده را به نمایش گذاشته است.

یکی از شیوه های تزیین محراب این مسجد، رنگ آمیزی آن است که احتمالا رنگ های به کار رفته در آن با توجه به قداست محراب انتخاب می شدند. در محراب هفتشویه تکه های قرمزی در هلال بالای محراب و تکه های سبز رنگ فسفری در داخل طاق نمای پایین دیده می گردد. تزئینات یکی از حاشیه های محراب کتیبه درشتی به خط ثلث شامل آیه الکرسی گچبری است که در فاصله بین حروف آن برگهای کوچکی مانند برگهای کار شده در محراب مسجد الجایتو استفاده شده است.

و اما کتیبه گچبری شده در محراب مسجد هفتشویه که با الرحیم شروع میگردد و قسمت بسم الله الرحمن آن فرو ریخته و از بین رفته است و بعد از بسم الله ایه الکرسی گچبری شده است و در لته حاشیه سمت راست …سنه و لانوم له ما فی سماوات و ما… بر اثر مرور زمان تخریب شده و در سالهای پیش بصورت نامناسبی گچمالی شده است و در قسمت آخر هم تا لایوءدحفظهما… به جای مانده است. این کتیبه به خط ثلث درشت و بر زمینه ای بانقوش گیاهی و گلهای ویژه و برجسته کار شده است. دو کتیبه در اطراف بالای قوس محراب گچبری شده که یکی از آنها به خط کوفی مُقعَد و شامل سوره حمد است مانند آنچه در صفه درویش مسجد جامع اصفهان موجود است.

سال هاست که گنبد این مسجد دو ایوانه فروریخته و دیوارهای ایوانهایش از هم گسیخته شده است. در این میان محراب بلند و نفیس گچبری شده در زیر گنبد تا 80 درصد سالم به جای مانده که اثری ارزشمند و نفیس از نوع تزیینات گچبری به شمار می رود.

اما باید گفت به علت نبود پوشش فیزیکی مناسب این محراب زیبا در معرض فرسایش های طبیعی رو به زوال خواهد رفت. ویرانی مسجد و آمد و شدهای افراد ناشناس به بهانه های گوناگون خطر تهدید تزیینات محراب و ویرانی هرچه بیشتر مسجد را دوچندان نموده است. در فضای گنبد خانه گچبری های دیگری در سمت غرب آن به چشم می خورد و در صحن اصلی مسجد قطعات خرد شده کاشی به رنگ های آبی و لاجوردی دیده می گردد که حکایت از تزیینات معقلی در ایوان های این مسجد دارد.